Houdingen en aannamen

Als je je in een situatie begeeft, neem je een houding aan die past in die situatie. Maar wat is een houding eigenlijk? Houding staat enerzijds voor hoe je lichaam zich in de ruimte bevindt, hoe jij je lichaam houdt en hoe je zo je ruimte inneemt. Anderzijds is houding de daarbij behorende mentale instelling, je zienswijze.

Je houdingen hebben dus een bepaalde vorm en een plaats. Doordat je lichaam een duidelijke voor- en achterkant heeft, houden die vorm en plaats ook een gerichtheid of oriëntatie in. Met je houding richt en oriënteer je je op datgene waarmee of degene met wie je bezig bent. Je houding geeft zo een globale aanwijzing daarover. Je versterkt dit nog door je naar het object van je belangstelling toe te buigen. Je vertoont dan – letterlijk en figuurlijk – genegenheid of een neiging. Neigen als een oud woord voor buigen.

Een houding kent verder enige stabiliteit. Je houdt een houding doorgaans enige tijd aan. Kortom je houdt het zo. Alsof je houding een kledingstuk is, dat je kunt aanhouden of uittrekken. Met een houding breng je een tijdelijke vorm van onveranderlijkheid aan, zowel lichamelijk als mentaal. Zolang je een houding aanhoudt, blijft het min of meer hetzelfde. Door een houding volte houden schep je een stabiele omgeving voor wat je verder doet en ervaart. Totdat het af is. Gedurende die periode ga je uit van een bepaalde zienswijze. Houdingen zijn daarmee de relatief onveranderlijke eenheden van je leven. Zolang alles goed is, geeft je houding zo de anderen – en ongemerkt ook jezelf – een continu signaal wat er het geval is. Zo geeft je houding aan welke situatie er aan de hand is, waar je je in die situatie bevindt en dat alles normaal is. Van dit signaal ben je je doorgaans amper of niet bewust. Kortom, houding als een situationele prikkel, die gedurende enige tijd aangeeft wat er, wat jou betreft, aan de hand is en hoe het allemaal ligt, hoe het zit of hoe het ermee staat.

Door als vanzelf de houdingen aan te nemen die de situatie van je vraagt, help je die situatie te verwerkelijken. Voor de andere aanwezigen geldt hetzelfde. Door aansluitende houdingen aan te nemen, tonen jullie elkaar stilzwijgend dat jullie ervan uitgaan dat de situatie daadwerkelijk het geval is. Zo bekrachtigen jullie ook elkaars gedrag. Jullie zijn daarmee een jullie geworden. Dit is echt zo, geven jullie met je houdingen aan. Zo brengen jullie die situatie tot leven. Jullie voeren haar op, als betrof het een scène uit een toneelstuk.

De vormen van je houdingen blijven zodoende binnen de bandbreedte die voortvloeit uit de stilzwijgende regels van die situatie, maar wel op jouw manier en volgens jouw voorkeur. Op je kantoor lig je niet. Aan tafel sta je niet. Je hebt die houdingen ook binnen die situaties als vanzelf leren aannemen, doordat je zag hoe anderen daar die houdingen aannamen en wat hun dat opleverde.

Door een houding aan te nemen geef je aan wat je vindt dat het geval is, hoe je gelooft dat de werkelijkheid op dat moment in elkaar zit. Ook hier geeft de taal dus weer een vingerwijzing: een houding aannemen als weerspiegeling van een aanname, in de betekenis van onderliggende zienswijze of uitgangspunt. Aannemen en aannamen! Het is volgens ons geen taalverliefdheid om de betekenis van dit verband te willen zien. Ook in het Engels is er trouwens sprake van een dergelijk verband: assumption en to assume a pose, posture or attitude.

Wat zijn aannamen? Je aannamen hangen direct samen met de zienswijzen waar je van uitgaat en vanwaar uit je redeneert en handelt. Je gelooft dat je aannamen en waarden van toepassing zijn, passen in die situatie en daar correct zijn. Een houding aannemen geeft zo dus een geloof weer. Een beproefd geloof ook, doordat je die houding al zo vaak met succes hebt aangenomen in soortgelijke situaties. Het succes bestond eruit dat je door die houding aan te nemen daadwerkelijk datgene kreeg waarvoor je die houding had aangenomen. Je hebt zo geleerd je houdingen te vertrouwen. Ze zijn je vertrouwd geworden, een belangrijk onderdeel van je zelf aangelegde werkelijkheid, waarin alles gewoon en veilig is en waar. Iets waarin je gelooft en waar je misschien zelfs wel van houdt. Andere aannamen ten slotte zouden resulteren in andere werkelijkheden. Andere houdingen, andere aannamen, andere werkelijkheden! Je hebt dus meer vrijheid dan je op het eerste gezicht zou denken. Wat gaat het worden? Wat is wijsheid? De keuze is aan jou.