Schaduw I

Martin Buber zei dat je het kwade niet met je hele ziel kunt doen en dat je de krachten die zich daar tegen verzetten niet kunt verstikken. Of deze krachten echt niet zijn te verstikken is de vraag. Psychopathie bestaat. Maar je kunt die tegenstrevende krachten in ieder geval wel op non-actief zetten en geen aandacht meer besteden aan je ervaringen met en herinneringen aan wat je niet goed hebt gedaan.

Jean-Paul Sartre spreekt in dit verband van mauvaise foi, gewoonlijk vertaald als kwade trouw. Nu was Sartre vaak wat streng als het over vrijheid en verantwoordelijkheid ging, vooral voor anderen trouwens, maar toch. Je kunt mauvaise foi trouwens ook vertalen als slecht geloof en dat komt wat ons betreft dichter in de buurt. Doen alsof dingen waar je toch verantwoordelijk voor bent er niet zijn, betekent immers dat je je geloof in de werkelijkheid bederft.

Jean-Paul Sartre (1905 –1980) was een Franse filosoof en schrijver. Hij won de Nobelprijs voor literatuur. Aanvankelijk zeer beïnvloed door Heidegger’s Sein und Zeit. Hij eindigde als een orthodoxe communist met een amfetamineverslaving.

Wat je zo uit je bewustzijn verbant, is daarmee overigens niet volledig verdwenen. Je parkeert een en ander slechts op een afgeschutte plek in je bewustzijn. Jung noemde dit je schaduw. De naar je schaduw verdreven ervaringen ondergaan daar trouwens vaak opmerkelijke veranderingen. Zij lijken daar namelijk steeds monsterlijker en bedreigender te worden. Dit is dan weer een goede reden ze nog meer te vermijden. Zo worden ze nog wat enger, en zo verder.

De term schaduw suggereert een specifieke plek in onze hersenen waar kwesties lekker onbewust worden gehouden. Zo is het natuurlijk niet. Elke hersenfunctie die wat voorstelt, is het resultaat van een ingewikkeld samenspel van allerlei structuren in de hersenen. Bovendien, van het overgrote deel van wat zich in ons brein afspeelt worden we ons sowieso nooit bewust. Een speciale afdeling om dingen onbewust te houden ligt dan ook niet voor de hand. Ondanks dat is het wel een aansprekende term. Beelden van een duister oord, een soort hel à la Dante, waar Gustave Doré helemaal op is losgegaan, waar je van alles uit kunt bevrijden en weer salonfähig kunt maken door het uit te lichten. We voelen ons dan ook vrij de tem te blijven gebruiken, zonder haar verder al te letterlijk te nemen.

Gustave Doré (1832 – 1883) was een Franse illustrator die een groot aantal bekende boeken illustreerde en is al heel lang de favoriete illustrator van MS.

Je schaduw wordt zo een verbanningsoord voor alles wat je liever niet ervaart, een pakhuis voor alles waar je niet trots op bent en wat je liever kwijt dan rijk bent. Je vervreemdt je ervan. Hier volgt een greep.

  • Eigen drijfveren en emoties die je niet voor je rekening wilt nemen, zoals je eigen agressie of angst.
  • Je eigen wandaden en andere oneerlijkheden en die van je naasten.
  • Ex-partners en andere mensen die jij niet zo goed hebt behandeld.
  • Allerlei personen, instanties en aangelegenheden die je liever vermijdt dan dat je de confrontatie met ze aangaat.
  • Een klus waar je tegenop ziet

Wat er zou gebeuren als het bovenstaande allemaal toch aan het licht zou komen? De volgende keer meer.