Allemaal heel betreurenswaardig, die schaduw, maar ben je daar nu willoos aan overgeleverd? Absoluut niet. De uitweg bestaat er simpelweg uit dat je je weer voor de geest haalt wat je weg hebt gestopt en je alsnog het licht van je aandacht laat schijnen over wat er zich zoal ophoudt in je schaduw. Gewoon je griezelkamer binnenstappen en goed om je heen kijken. Daar wordt een en ander ook al snel minder monsterachtig en bedreigend van. Dit kun je bijvoorbeeld doen door jezelf hier vragen over te stellen en door je fantasie en je intuïtie hun werk te laten doen. Daar kun je zelf het initiatief toe nemen of iemand anders kan je hierbij helpen. Aandachtig dit stukje en de stukjes Schaduw I en Schaduw II lezen kan uiteraard ook het benodigde zetje geven.

Als je je eenmaal weer bewust wordt van wat je vermijdt, helpt er geen lieve moedertje meer aan. In dat geval is je verantwoordelijkheid weer in alle hevigheid daar en sta je andermaal voor de keuze of je met dat alles alsnog in het reine wilt komen. Het begint in ieder geval met je een en ander weer te binnen brengen.

Je schaduw verlichten met je aandacht impliceert ook dat je de wereld weer beschouwt vanuit het standpunt van wie en wat zich daar ophouden. Je gaat een en ander ver-staan, hun stand aannemen. Ja, je gebruikt je ver-stand. En nee, dus niet je rede of je ratio, zoals de filosofen van de verlichting, die die laatste term dus hebben gekaapt, je voorhouden. Hoe zou je je schaduw trouwens kunnen verlichten met je ratio? Door er wiskunde of formele logica op los te laten?

Wat we hier dus voorstaan, is dat je intensief aandacht besteedt aan je kwade kanten die je zo keurig hebt opgeborgen, om vervolgens enig mededogen met jezelf aan de dag te leggen. Mededogen komt hier trouwens dicht in de buurt van liefde. Liefde voor jezelf dus. Dit houdt in dat je je tot je kwade kanten ver-houdt en dat je een en ander ver-staat. Door welbewust weer de houding en de stand van je weggestopte ellende aan te nemen.

Een mogelijke uitkomst hiervan is dat je je weer herinnert waarom je bepaalde dingen hebt gedaan en uiteindelijk zelfs dat je aanvaardt dat je ze hebt gedaan, hebt moeten doen misschien wel. Sterker, dat je een en ander misschien alsnog onderschrijft en er in ieder geval de verantwoordelijkheid voor neemt. Als het ging om een minste der kwaden bijvoorbeeld of om het best mogelijke. Geen kwestie van alles of niets althans. Dit is uiteraard allemaal verre van eenvoudig en soms zelfs uitermate pijnlijk.

Verlichting en verstand dus, niet met de rede, maar door wezenlijk aandacht te besteden aan een en ander, en dat te voelen. Dit geldt zowel voor allerlei narigheden terughalen uit je schaduw, als voor voorkomen dat ze erin terechtkomen. Althans, wanneer je je niet of niet meer in de meest jammerlijke omstandigheden bevindt. Luister dus goed naar je gevoel en zet op dit punt nooit je ‘radar’ uit. Waar het om gaat, is dat je accepteert wat je verkeerd doet en hebt gedaan, alsook dat je daarvan leert, om het voortaan anders aan te pakken. Door je missie erbij te betrekken bijvoorbeeld.